Mijn Burgakker
[ Ik schreef dit stuk voor ‘De verhalen liggen op straat – Burgakker’, uitgave van BroPo bij de opening van de Kinderboekenweek 2023, Boxtel 6 oktober 2023 ]
Hoe minder je weet, des te meer je bedenkt, voor een dichter geen gering geschenk. Ik maak er dankbaar gebruik van, temeer omdat ik na zes hoofdbrekens - hersenschade is een gave voor de verbeelding - me niet hoef te verontschuldigen voor een niet gestaafd feit, een riskante bewering, een onzorgvuldige notitie. Daarom heet dit stukje over de Burgakker.
MIJN BURGAKKER
Terwijl de oorlog woedde, leerde je er stuntelen, looppasjes struikelen, opkruipen, holderdebolde- ren, flink zijn, driewieleren. Het waren je eerste proefondervindelijke grondoefeningen tijdens de oorlogsjaren. Waar kon je beter groot worden dan hier, op deze smalle stille kasseiweg op een paar passen afstand van het drukste kruispunt van Brabants centrum? Jong leerde je het plezier van het spel, je jongleerde er met ballen en springtouw, hinkelde er met de bodem van een schoenpoets- blikje, al was dit verre van gemakkelijk op al die kinderkopjes. En nooit deed je dit alleen want je tweelingzusje leefde onafscheidelijk aan je zijde. En naast je moeder ontfermde zich ook een min, Jo, over je. Omringd door deze drie gratiën uit je jeugd: moeder, min en zus, rees het ontvankelijke voor het vrouwelijke, zou je daarna blijvend het zoete dat zij brachten willen herbeleven, in ruimere zin de eros omarmen. Hier werd intimiteit gekweekt, heimwee aangemaakt, je poëzie geboren.
Waar leidde de Burgakker naartoe? Naar de bruggetjes over de Dommel, de allerschoonste onder de Brabantse stromen. Nooit meanderde er een zo lieflijk als deze. De ene brug leidde naar de Raaphof (wat een heerlijke naam), de andere naar park Stapelen. Wilde je daar aan de overkant van het water geraken, dan moest je voorbij de Swies (Suisse), voor wie je ontzag had want zondags liep hij in de kerk gewichtig rond in zijn uniform, op zijn hoofd een steek die Napoleon niet zou hebben misstaan, in zijn hand een lans en om zijn lijf een sjerp waarop Eerbied voor Gods huis geborduurd stond, als waande hij zich in de Sint Petruskerk lid van de Zwitserse Garde bij de Sint Pieter in het Vaticaan. Die attributen had hij dan wel niet bij zich als je zijn kleine residentie passeerde, maar zonder steek zou Steentje - zoals wij Gerard van der Steen noemden - ook op Stapelen de orde streng bewaken, wist je zeker. Maar liet hij je ongemoeid, dan lonkte de onvergankelijke sprookjestuin met zijn droomkasteel, voorafspiegeling van De Efteling. Het park groeide uit tot je speeltuin: je speelde er tikkertje op het gazon, verstoppertje tussen de rododendrons, leerde er schaatsen op de slotgracht en ging door je knieën voor Maria in haar grot. Je oefende je in mijmeren, in het prematuur missen van wat je nog bezat.
Toen de mof door de yankee uit je biotoop verdreven was, schoolde je je in het Boksels dialect halverwege de Burgakker tussen de jongens op de Petrusschool, want thuis sprak moeder Vlaams en vader Gelders. De meesters spraken er evenwel Nederlands: De Kop ( Meester Van Etten die vlak naast de school zetelde), De Kont ( Meester Van Erp, die in de klas soms de weg kwijt was), De Geit (Meester Van der Meijden -die tegenover de school woonde- , leuke naam voor iemand die alleen aan jongens les gaf) en De Koesjiba ( Meester Leenders die om onbegrijpelijke redenen zo’n vreemde bijnaam had). Je zou de bakermat van je kennis nooit vergeten, wist je, toen je op je tiende uit je poedersuikeren domein naar een verre kille kostschool vertrok. En dat deed zo’n pijn, dat je na anderhalf jaar terugkeerde vol heimwee naar het verloren paradijs van je vroege jeugd.
Toen je vele jaren daarna daar zelf voor de klas stond om de kracht van de poëzie uit te dragen, kwam dit allemaal weer boven: het mijmeren, het missen van wat je ooit bezat. En je was blij dat je het had bewaard : missen is bewaren wat je mist, het werd een motto voor het leven.
Opnieuw beleefde je, hoe je met je vader in de Petruskerk de trappen naar het koor nam, waar hij zijn tenor liet klinken, en weer zag je vlakbij hoe meneer Jacques Driessen het orgel bespeelde en je je erover verbaasde hoe deze ietwat hinkende kleine man zo ferm de houten pedalen kon treffen, tegelijkertijd hoe bescheiden hij je goedendag zei op de Burgakker - waar hij woonde. En je hoorde de klokken weer luiden terwijl de Bloedprocessie trok en jij in je superplie als acoliet meeliep, toen nog een beetje goedgelovig, en je zag jezelf schrijdend over de zaagselmozaïeken in park Stapelen, en later in een rol in het openluchttheater dat het park op een middag was geworden.
En dieper in de tijd zag je jezelf terug met je neus tegen de ruitjes van het snoepwinkeltje van mevrouw Hoffmans aan het begin van de Burgakker, verboden terrein voor de zoon van de bakker om de hoek die je was. O, wat trok het snoepgoed van haar, de gebakjes van je vader leken er niets bij. Het verbodene, onbereikbare lokt altijd sterker dan het toegestane, nabije. Ach, het willen proeven van het zoete: je zou er niet genoeg van krijgen, van de soesjes, de snoepjes, de snoesjes, de snoetjes, de toetjes.
En je herinnerde je een door de Paters georganiseerde braderie op Stapelen waar je in een soort datingspel avant la lettre via een kaartje ‘onder nummer’ kennis kon maken met een meisje. En het gebeurde dat je stapel werd - die Paters toch! - en dat je dat opschreef: ‘Lieve schat , Ik weet tot mijn spijt niet hoe je heet maar dat hindert niet, dat vind ik veel leuker. Ik vind je buitengewoon fantastisch, en dat truitje staat je goed. Ik heet Walter van de Laar. Schrijf a.u.b. terug, en zeg je naam. Nog vele groeten en xxxx. No/ 483’ . En je liet het doorbrieven door een postillon d’amour die de koppeling moest maken. Maar tot je grote verdriet kwam er geen reactie. Die kwam er pas na vijftig jaar toen je een mail ontving van de neef van ene Joke, die al die tijd je kaartje had bewaard als relikwie. Zij moet tijdens de braderie tegen de twintig zijn geweest, jij ‘een menneke’ van misschien twaalf, net bevrijd van de kostschool. Dat je toen geen antwoord hebt gehad, laat zich raden. Je ziet het kaartje nu als een vroegtijdig blijk van een vroegrijp verlangen naar het vrouwelijk schoon, dat je op het internaat verloren/ gemist had, en dat je wilde ontginnen wat later in je poëzie zou gebeuren.
Daar: op, in en aan de Burgakker ligt de voedingsbodem van je verbeeldingswereld, je geloof in het eeuwige van verlangen, van het herbeleven van wat je dierbaar was en is. ‘Smal is het pad, nauw de poort,’ zoals het in de Bergrede staat opgetekend, al is de context daar anders. Moge eenieder een Burgakker overkomen!
